نقشه برداران دانشکده سازمان نقشه برداری کشور

وب سایت تخصصی مهندسین نقشه بردار دانشکده سازمان نقشه برداری کشور

عضو شوید

عضویت سریع

جهت یابی به کمک ستارگان دب اکبر , ذات الکرسی و ستاره قطبی

جهت یابی به کمک ستارگان دب اکبر , ذات الکرسی و ستاره قطبی

در بالاى قطب شمال (در فضا) ستاره ثابتى است بنام ستاره قطبى که اگر رو به آن بایستید رو به شمال خواهید بود. براى پیدا کردن این ستاره میتوان از ستارگان دب اکبر و ذات الکرسى استفاده نمود. ستارگان دب اکبر هفت ستاره میباشند که به شکل ملاقه قرار گرفته‌اند. اگر دو ستاره آخر یعنى لبه ملاقه را در نظر بگیریم و بوسیله یک خط فرضى آنها را بهم وصل نموده و پنج برابر امتداد دهیم این خط به ستاره قطبى میرسد.

بوسیله مجموعه ستارگان ذات الکرسى نیز میتوان ستاره قطبى را پیدا کرد. این ستارگان به شکل W بوده که راس زاویه وسطى آن بسمت ستاره قطبى میباشد. این دو گروه ستارگان (دب اکبر و ذات الکرسى) نسبت به ستاره قطبى تقریبا مقابل یکدیگرند و اگر احتمالا یکى از آنها معلوم نبود، دیگرى حتما دیده میشود.
جهت یابی به کمک خوشه پروین

دسته‌اى ستاره، حدود ده تا پانزده عدد بشکل خوشه انگور، در یک جا مجتمع هستند که به آن مجموعه خوشه پروین میگویند. این ستارگان مانند خورشید از شرق به طرف غرب در حرکتند، ولى در همه حال دم آنها بطرف مشرق میباشد
جهت یابی به کمک ستارگان بادبادکی

حدود هفت یا هشت ستاره در آسمان وجود دارد که به شکل بادبادک یا علامت سوال میباشند. این ستارگان نیز از شرق بطرف غرب حرکت میکنند و در هر حال دنباله بادبادکى آنها بطرف جنوب است
جهت یابی به کمک ماه

برای جهت یابی توسط ماه ابتدا باید بدانیم که در نیمه ی اول ماه هستیم یا نیمه ی دوم ؛ روش تشخیص آن نیز به قرار زیر می باشد:
دو سر هلال ماه را با یک خط فرضی به هم متصل می کنیم و آن خط آنقدر ادامه می دهیم تا به زمین برسد اگر شکل بدست آمده از این کار p انگلیسی بود در نیمه ی اول ماه هستیم و اگر شکل بدست آمده q انگلیسی بود در نیمه ی دوم ماه قرار داریم
_حال اگر در نیمه ی اول بودیم طرف کوژ (برآمده) هلال جهت مغرب را نشان می دهد.
_و اگر در نیمه ی دوم ماه بودیم طرف قعر ( تو رفتگی ) هلال مغرب را نشان می دهد.
قطب نمای ماه
در یک شب مهتابی چوبی را داخل زمین فرو کنید. با سنگ نوک سایه را علامت بگذارید. ده دقیقه بعد با سنگی دیگر نوک سایه جدید را علامت بگذارید. دو نقطه را به هم وصل کنید این خط مسیر شرق- غرب را نشان میدهد
پیدا کردن جنوب توسط ماه
خطی را بین دو تیزی هلال ماه رسم کرده و آن را تا زمین امتداد دهید. انتها یا امتداد این خط نقطه جنوب را در موقعیت شما نشان میدهد

جهت یابی به کمک خورشید

همانطور که همگی می دانیم محل طلوع خورشید مشرق و محل غروب آن مغرب است . برای جهت یابی کافی است که بتوانیم یکی از جهات اصلی را پیدا کنیم آنگاه می توانیم با استفاده از رابطه ی معروف زیر سایر جهات را بیابیم :
اگر دست راست بطرف مشرق باشد؛ آنگاه دست چپ مغرب را نشان میدهد دراین حالت روبرو شمال و پشت سر جنوب خواهد بود .این مطلب فقط در اول بهار و پائیز صحیح است، یعنی‌ در زمانهای دیگر، محل طلوع و غروب خورشید نسبت به مشرق و مغرب مقداری انحراف دارد که البته به سادگی‌ قابل تصحیح است. به عنوان مثال در اول تابستان و زمستان، محل طلوع و غروب خورشید '' حداقل '' حدود 23.5 ( بیست و سه و نیم ) درجه با محل دقیق شرق و غرب فاصله دارد که این خطا به هیچ وجه قابل چشم پوشی‌ نیست

.
جهت یابی بکمک ستاره های اوریون
کمربند ستاره های اوریون
اوریون از 7 ستاره نزدیک به هم کمربند ستارگان است. سه ستاره نزدیک به هم کمربند ستارگان است. زمان دیدن صور فلکی اوریون وقتی است که از قسمت مشرق طلوع کرده و از مغرب غروب میکند. در خط استوا، دو حالت زیر تقریباً از روی سر شما میگذرد:
از شمال عرض جغرافیایی جنوبی
از جنوب عرض جغرافیایی شمالی
جهت یابی به کمک ستاره قطبی
پیدا کردن ستاره قطبی
برای پیدا کردن شمال، ستاره قطبی را پیدا کنید.
ستاره های دیگر به دور ستاره قطبی می‌چرخند.
آسانترین راه برای شناسایی ستاره قطبی، استفاده از مجمع الکواکب دب اکبر است. (از دو ستاره جلویی دب اکبر که در انتهای کاسه دب اکبر وجود دارند خط راستی بکشید انتهای آن ستاره قطبی را نشان میدهد )
فاصله ستاره قطبی حدوداً 5 برابر فاصله بین دو ستاره است.
دقیقاً آن طرف ستاره های دب اکبر، مجمع الکواکب کاسیوپیا دیده میشود. که از 5 ستاره تشکیل شده و ترکیب آنها به شکل M یا W است. ستاره قطبی در راستای آخرین ستاره این مجموعه است. فاصله هر کدام از این مجموعه ها تا ستاره قطبی تقریباً برابر است.
یكی از شیوه های دقیق جهت یابی قبله ، استفاده از سایه شاخص به هنگام زوال ظهر مكّه مكرمه در دو روز خاص از سال است این دو روز عبارتند از 7 خرداد و 25 تیر ، بر این اساس می توانید با استفاده از یك شاخص وتعیین سایه شاخص در این دو روز ، سمت دقیق قبله هر مكانی را در نیمكره شمالی به سادگی بیابید

مكّه مكرمه ، كه قبله مسلمانان در آن واقع است ، در طول جغرافیایی 39 درجه و 49 دقیقه ( شرقی ) وعرض جغرافیایی 21 درجه و 26 دقیقه ( شمالی ) قرار دارد ، در روزهای 7 خرداد و 25 تیر امسال ، میل خورشید ( فاصله مركز خورشید تا استوای سماوی ) با عرض جغرافیایی مكّه مكرمه برابر می شود وبه عبارت دیگر ، هنگام ظهر شرعی ( اذان ظهر ) ، خورشید درست در سمت الرأس مكّه قرار می گیرد ؛ در نتیجه شاخص در مكّه سایه نخواهد داشت ولذا در هر مكانی كه قرار داشته باشید ، خلاف سایه شما، سمت صحیح قبله را نشان می دهد . برای آن كه این عمل به دقت انجام پذیرد ، می توانید از یك وسیله عمود بر زمین ( نخ یا میله ) استفاده كنید وخلاف جهت سایه آن را در این دو روز از سال در هنگام اذان ظهر مكه ( 7 خرداد ساعت 13 و 48 دقیقه و25 تیر ساعت 13 و 57 دقیقه به وقت رسمی ایران) مشخص كنید .
به این ترتیب ، جهت صحیح قبله در محل خود را به دست آورده اید .

چگونه بدون قطب‌نما گم نشویم؟
فرض كنید شما گم شده‌اید و وسط ناكجا آباد ایستاده‌اید و نمی‌دانید چه باید بكنید. دو نكته مهم را در لحظه‌ای كه احساس می‌كنید گم شده‌اید فراموش نكنید:
اول این كه آرامش خودتان را حفظ كنید و دیگر این كه عاقلانه فكر كنید. شما می‌توانید مدت‌ها بدون غذا زندگی كنید. فقط باید آب پیدا كنید.
اقدامات اولیه در این مطلب بیشتر از این كه بخواهیم بدانیم چه مهارت‌هایی برای زنده ماندن لازم است، سعی می‌شود نحوه یافتن راه بدون استفاده ازقطب‌نما را یاد بگیریم.
برای شروع بد نیست از یك ارتفاع بالا بروید و خوب اطراف را ببینید. سعی كنید تا ردی از عبور انسان را در حوالی خود پیدا كنید. اگر چیزی پیدا نكردید بهتر است تصمیم بگیرید كه در كدام مسیر باید حركت كنید.
اگر نقشه‌ای در دست ندارید سعی كنید عوارض طبیعی اطرافتان را بر روی یك كاغذ بكشید. شمال و جنوب را همان‌طور كه كمی پایین‌تر خواهیم گفت روی آن مشخص كنید. اگر هم نقشه دارید مكان خود را تعیین كنید.
یادتان باشد قرار نیست یبشتر از تواناییتان از ارتفاع بالا برود. اگر خسته بودید باید كمی استراحت كنید و با كمی فكر كردن راه دیگری را برای جمع آوری اطلاعات جهت نجات بدست بیاورید.
آسمان آبی و ابر سفید
با یك روش بسیار دقیق شروع می‌كنیم. این روش نیاز به آسمان صاف و زمان زیاد دارد. یكی از محاسن این روش این است كه احتیاج به هیچ وسیله‌ خاصی (كه در طبیعت نیست) ندارد. یك شاخه درخت یك متری، دو قلوه سنگ یك اندازه و یك سنگ بزرگتر و چیزی كه شبیه به ریسمان برایتان عمل كند همه وسایلی است كه نیاز دارید.
در طول روز قبل از ظهر شاخه یك متری را به صورت عمودی درون زمین فرو ببرید. زمین مورد استفاده برای این روش باید كاملا صاف باشد. در مرحله بعد در انتهای سایه شاخه یك متری یكی از قلوه سنگ‌ها را قرار دهید. ریسمان را در انتهای دیگر چوب جایی كه به زمین فرو رفته است ببندید. سنگ بزرگتر را به ریسمان گره بزنید و از این طریق یك دایره روی خاك ترسیم كنید.
حالا نوبت صبر كردن است. آنقدر صبر كنید كه هوا رو به تاریكی برود. در طول روز سایه‌ شاخه درخت بلند است هر چه به سمت ظهر می‌روید سایه‌ها كوتاهتر می‌شود و بعد از ظهر روند بلند شدن سایه‌ها باز هم تكرار می‌شود.
وقتی سایه در كوتاهترین حد خود قرار دارد باید با یكی از قلوه سنگ‌ها در انتهای سایه شاخه درخت نشانه(ظهر) قرار دهید. سمتی كه شاخه سایه‌اش كوتاهتر است در نیم كره شمالی زمین، شمال را نشان می‌دهد. به راحتی می‌توان جنوب و شرق و غرب را پیدا كنید. با تقسیم بندی مناطق بدست آمده می‌توان ساعت درست كرد. این روش بسیار سریع است و همه چیز را به صورت تقریبی به شما نشان می‌دهد.

ستاره‌ای از سرزمین‌ سرد

در طول شب می‌توانید از طریق ستاره‌ها مسیر خود را پیدا كنید و در عین حال مواظب راه رفتن خود در تاریكی باشید چرا كه هم ممكن است لیز بخورید هم این كه ستاره‌ها را گم كنید و بی‌جهت دور خود بچرخید.

وقتی در نیم كره شمالی گم شده‌اید ستاره قطبی اولین چیزی است كه باید پیدایش كنید. یكی از ساده‌ترین راه‌های پیدا كردن آن، دیدن صورت فلكی دب اكبر(خرس بزرگ) است.
آن را به صورت یك ملاقه هم می‌توان در آسمان یافت. اگر فاصله دو ستاره آخر این صورت فلكی را 5 برابر كنید به ستاره قطبی می‌رسید. ستاره قطبی خود اولین ستاره صورت فلكی دب اصغر یا خرس كوچك است. در نیم كره جنوبی باید صورت فلكی صلیب جنوبی را پیدا كیند از آنجایی كه من هرگز پایین‌تر از خط استوا نرفته‌ام نمی‌توانم در پیدا كردن آن توضیحی بدهم.
دیجیتال بهتر است یا آنالوگ
راه دیگر استفاده از ساعت مچی آنالوگ است. با استفاده از زمان می‌توانید جهت شمال یا جنوب را پیدا كنید. ساعت را دقیقا روبروی خود نگه دارید. و عقربه ساعت شمار ( عقربه كوچكتر) همانی كه با رنگ قرمز در تصویر نشان داده شده است را به طرف خورشید نشانه بگیرید. زاویه بین ساعت 12 و یك را به دو قسمت تقسیم كنید. امتداد این میانه جنوب است. این روش برای زمانی خوب است كه در حوالی نیمروز قرار دارید
تصویر:analogwrist-zr.jpg.
این روزها خیلی‌ها ساعت دیجیتال استفاده می‌كنند. اگر شما هم مثل من ساعت آنالوگ ندارید، روی كاغذ یك ساعت عقربه‌دار نقاشی كنید و طبق روش بالا عمل كنید.
از روشی كه گفته شد می‌توان در روز‌های ابری هم استفاده كرد. مهم پیدا كردن مكان خورشید در آسمان است.
قطب نمای سوزنی
اگر بخواهید برای خود قطب‌نما درست كنید احتیاج به یك سوزن نازك و یك لیوان آب دارید. سوزن می‌تواند روی آب شناور باشد اگر آن را به آرامی روی سطح آب قرار دهید فقط باید كمی صبوری به خرج بدهید.
سه راه برای قرار دادن سوزن بر روی آب وجود دارد: سوزن را روی یك تك كاغذ قرار دهید. چه كاغذ شناور بماند یا فرو برود هیچ مشكلی ایجاد نخواهد شد. اگر كاغذ در آب فرو برود سوزن روی آب شناور می‌ماند. اگر روی سوزن كمی روغن بمالید كار برایتان آسان‌تر می‌شود. سوزن را با جنگال هم می‌توان به آرامی وارد آب كرد طوری كه غرق نشود.
چگونه یك قطب‌نمای سوزنی بسازیم
قبل از این كه سوزن را در آب بیندازید با مالش دادن آن در یک جهت به آهن‌ربا، چاقو و یا مالیدن آن فقط در یک جهت به پارچه‌ ابریشمی یا پنبه‌ای، سوزنْ مغناطیسی یا قطبی درست كنید. مانند سوزن قطب‌نما.
مثلاً با 30 بار مالش دادن سوزن به آهنربا از طرف خودتان به سمت بیرون، سوزن به اندازه‌ کافی خاصیت آهنربایی پیدا می‌کند. همچنین مالش سر سوزن از پایین به بالا بر پارچه‌ ابریشمی باعث می‌شود که سر سوزن نقطه شمال را نشان دهد). حتی می‌توانید آن ‌را در یک جهت میان موهای سر خود بکشید. توجه کنید که همیشه فقط در یک جهت مالش دهید.
حال اگر آن‌ را روی یک چوب‌ پنبه یا پوشال کوچک قرار دهید (سوزن را به چوب‌پنبه چسب بزنید، یا درون آن فرو کنید؛ یا در دو طرف سوزن چوب‌پنبه‌هایی کوچک فرو کنید)، و روی آب (آب راکد یا ظرفی پر از آب) شناور كنید، مانند یک قطب‌نما عمل می‌کند، و سر سوزن رو به شمال می‌چرخد.
بدون سایه بالا سر
اما اگر سایه‌ای در كار نبود با نشانه‌هایی كه در طبیعت است نیز می‌توان راه را پیدا كرد. اولین راه در جایی به دردتان خواهد خود كه تعداد زیادی درخت و گیاه وجود داشته باشد.
شاخه‌های درختان بیشتر رو به جنوب كه آفتاب بیشتری دارد رشد می‌كنند . البته در یك نگاه كلی می‌توان پی به این موضوع برد بنابراین درختان را به صورت تكی برانداز نكنید.
خزه‌هایی كه روی تنه درختان رشد می‌كند بیشتر گرایش به سمت شمالی درخت دارند تا سمت جنوب آن؛ پس سمت شمالی درخت رطوبت بیشتری دارد.
اگر با تنه بردیده یك درخت مواجه شدید به خط‌های درون تنه توجه كنید. سمت جنوب درخت كه بیشتر از آفتاب بهره‌مند است، بیشتر رشد می‌كند.
در بهار برف سمت جنوبی كوه‌ها زود‌تر از سمت شمالی آنها آب می‌شود. همچنین گیاهانی كه سمت جنوبی كوهستان رشد می‌كنند از گیاهان سمت شمال ساقه‌های كلفت‌تری دارند. میوه‌های سمت شمال دیرتر از سمت جنوب كوهستان می‌رسند.
نشانه‌های موجود در طبیعت به تنهایی نباید مورد استفاده قرار گیرد چرا كه این نشانه‌‌ها با عوامل دیگر مثل باد تغییر می‌كند.
حیوانات هم می‌توانند در یافتن شمال و جنوب به ما كمك كنند. مثلا مورچه‌‌ها خاك لانه‌هایشان را در سمت جنوبی لانه می‌ریزند تا شاید بعد از ظهر‌ها از سایه آن تل خاك استفاده كنند و سنجاب و داركوب لانه‌هایشان را در سمت شرقی درخت می‌سازند

.
حیوانات هم می‌توانند در یافتن شمال و جنوب به ما كمك كنند. مثلا مورچه‌‌ها خاك لانه‌هایشان را در سمت جنوبی لانه می‌ریزند تا شاید بعد از ظهر‌ها از سایه آن تل خاك استفاده كنند و سنجاب و داركوب لانه‌هایشان را در سمت شرقی درخت می‌سازند.